BS CK1: Nguyễn Thanh Huy
1.Đặt vấn đề:
Hệ thống động mạch cảnh và đốt sống nền nuôi dưỡng cả hệ thống não bộ, thính giác và tiền đình ngoại vi, trung ương, khi có bệnh lý về hệ mạch máu này thì các triệu chứng thần kinh có thể xảy ra như: Hoa mắt chóng mặt, nhìn mờ, nhìn đôi, giảm thính lực, ù tai, rung giật nhãn cầu, tê cánh tay, cơn thiếu máu thoáng qua (TIA), đột quị não.v.v… Ở bệnh nhân sau phẫu thuật cầu nối giữa động mạch vành trái với động mạch vú trong trái, khi hẹp động mạch dưới đòn trái sẽ biểu hiện cơn đau thắt ngực không ổn định dai dẳng.
Vì vậy việc phát hiện sớm các bệnh lý của hệ động mạch cảnh và đốt sống nền là vô cùng quan trọng và cần thiết trong thực thành lâm sàng, từ đó giúp bệnh nhân dự phòng và điều trị sớm các bệnh này nhằm giảm rủi ro tai biến và biến chứng trong tương lai.
Chúng tôi xin báo cáo một trường hợp mắc hội chứng cướp máu động mạch dưới đòn (Subclavian steal syndrome -SSS) được phát hiện tại phòng khám đa khoa Nguyên Khoa
- Ca Lâm sàng:
Bệnh sử:
Họ và tên: Nguyễn Văn M tuổi: 91 giới: Nam
Địa chỉ: Xã Nghĩa Thương – huyện Tư nghĩa – Quảng Ngãi
Nghề nghiệp: Hưu trí
Bệnh nhân đến với phòng khám chúng tôi với triệu chứng đau đầu, hoa mắt, chóng mặt
Thăm khám ghi nhận:
– Huyết áp 2 tay chệnh lệch > 20mmHg( Bên P: 120/90mmHg; bên T: 80/40mmHg )
– Mạch cánh tay trái nảy nhẹ khó bắt.
– Tim đều, phổi thông khí rõ 2 bên.
Siêu âm doppler hệ động mạch cảnh và đốt sống thân nền 2 bên.
Hình ảnh siêu âm thực hiện tại phòng khám đa khoa Nguyên Khoa
Hình 1.Hình ảnh siêu âm B-mode động mạch mạch cảnh chung bên trái ghi nhận mảng vôi hoá kt # 3.7 * 1.8mm tại hành cảnh, phổ doppler chưa ghi nhận bất thường.
Hình 2. Hình ảnh siêu âm doppler màu cho thấy động mạch đốt sống đảo chiều hoàn toàn so với động mạch cảnh cùng bên.
Hình 3. Hình ảnh siêu âm duplex cho thấy phổ doppler xung của động mạch đốt sống bên trái 1 pha, đảo ngược hoàn toàn thì tâm thu PSV# 49cm/s.
Kết luận của siêu âm:
– Xơ vữa vôi hoá tại hành cảnh bên trái chưa gây hẹp lòng mạch.
– Hình ảnh hội chứng cướp máu động mạch dưới đòn bên trái nghĩ do hẹp nặng động mạch dưới đòn trái trước chỗ chia động mạch đốt sống.
Bệnh nhân được chỉ định chụp CTA dựng hình hệ động mạch cảnh và đốt sống thân nền hai bên với kết quả hẹp # 70-80% đoạn gần động mạch dưới đòn trái, trước chỗ chia động mạch đốt sống trái do xơ vữa vôi hóa và kéo dài một đoạn 10mm.
Hình 4. Hình ảnh chụp CTA dựng hình hệ động mạch cảnh và đốt sống.
- Kết Luận:
Siêu âm Doppler là phương pháp đầu tay để khảo sát hệ mạch cảnh – đốt sống giúp chẩn đoán gián tiếp hẹp/tắc của hệ mạch này, gây hoa mắt chóng mặt. Một trong những bệnh lý hay gặp là tắc hẹp của động mạch dưới đòn do xơ vữa, tuy nhiên lại rất dễ bỏ sót trên lâm sàng bởi đa số bệnh nhân hẹp động mạch dưới đòn không triệu chứng và được phát hiện tình cờ khi đo huyết áp hai tay có sự chênh lệch huyết áp tâm thu > 20 mmHg, hoặc khi làm siêu âm động mạch cảnh- sống nền thông qua phát hiện sớm dòng đảo chiều của động mạch đốt sống thân nền.
Hội chứng cướp máu dưới đòn (SSS): là một nhóm các triệu chứng phát sinh từ sự đảo ngược dòng máu trong động mạch đốt sống cùng bên để cung cấp cho cánh tay dẫn đến suy giảm động mạch đốt sống nền.
Nguyên nhân dẫn đến cướp máu động mạch dưới đòn là do tắc hoặc hẹp nặng động mạch dưới đòn. Ở phần lớn bệnh nhân là do hậu quả của bệnh động mạch do xơ vữa, bệnh viêm động mạch Takayasu… Bên trái gặp nhiều hơn bên phải, nam > nữ.
Tùy mức độ hẹp trên siêu âm phân loại 3 mức độ:
- Grade 1: Phổ tiền cướp máu (hẹp < 50%)
- Grade 2: Phổ cướp máu không hoàn (hẹp > 70%)
- Grade 3: Phổ cướp máu đảo chiều hoàn toàn (hẹp 90-100%).
